Янка Маўр, сапр.: Іван Міхайлавіч Фёдараў (28 красавіка (10 мая) 1883, Лібава (цяпер Ліепая, Латвія) — 3 жніўня 1971, г. Мінск) — беларускі пісьменнік, аўтар апавяданняў, аповесцяў і раманаў для дзяцей і моладзі.
Адзін з заснавальнікаў беларускай дзіцячай літаратуры, заснавальнік прыгодніцкага і навукова-пазнавальнага жанраў у беларускай літаратуры, стваральнік першай беларускай навукова-фантастычнай аповесці. Аўтар кніг для дзяцей, п’ес, перакладаў. Член Саюза пісьменнікаў СССР (1934). Член ВКП(б) з 1950 года. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларускай ССР (1968). Заслужаны дзеяч культуры БССР (1968).
У 1892 годдзе I. Фёдараў стаў вучнем пачатковай школы, паспяхова скончыўшы яе.
У 1895 годдзе паступіў у Ковенскае рамеснае вучылішча.
У 1899 годдзе стаў студэнтам Панявежскай настаўніцкай семінарыі.
У 1903 годдзе экстэрнам здаў экзамены за курс семінарыі, атрымаўшы званне настаўніка.
У 1903 годдзе пасля навучання ў настаўніцкай семінарыі Янка Маўр пачаў працаваць у школе пад Панявежам у мястэчку Наўямесціс, а потым яго перавялі ў вёску Бытча на Барысаўшчыне.
У 1904 годдзе Янка Маўр пачаў вывучаць эсперанта.
У 1911 годдзе ўладкаваўся выкладчыкам геаграфіі і гісторыі ў прыватную Мінскую гандлёвую школу.
З восені 1917 года ён уладкаваўся настаўнікам геаграфіі і гісторыі ў Мінскую чыгуначную гімназію.
Пасля рэвалюцыі ён стаў настаўнікам 25-й чыгуначнай школы імя А. Р. Чарвякова.
У 1920-я годы працаваў у Наркамаце асветы Беларусі і ў рэспубліканскім саюзе работнікаў асветы.
У 1926 годдзе Янка Маўр вёў перадачу для эсперантыстаў на беларускім радыё.
У 1930 годдзе Янка Маўр пакінуў настаўніцкую дзейнасць і пачаў працаваць у Беларускім дзяржаўным выдавецтве.
У 1934 годдзе стаў сябрам Саюза пісьменнікаў СССР.
Падчас вайны Янка Маўр вымушана апынуўся далёка ад роднай зямлі – спачатку ў Новасібірску, затым у Алма-Аце. Гэты час ён перанёс як цяжкае выпрабаванне, нават як «псіхічную траўму», пра што ён прызнаўся ў лісце да Хвядоса Шынклера 2 лютага 1942 года.
У 1944 годдзе Янка Маўр вярнуўся ў вызвалены Менск.
На 1950-я гады прыпаў вельмі цяжкі перыяд жыцця Я. Маўра: ён пачаў траціць зрок, але быў жыццялюбам, аптымістам, таму не здаваўся. Чакаў аперацыі і верыў, што яна верне яму зрок. Пасля аперацыі ён змог самастойна чытаць і пісаць са спецыяльнымі акулярамі.
Памёр Я. Маўр 3 жніўня 1971 года на 89-м годзе жыцця. Пахаваны ў Мінску. На магіле пісьменніка пастаўлены арыгінальны помнік (скульптар I. Місько): над цёмнай мармуровай плітой нібы трапеча белы ветразь… Гэтую дэталь успрымаеш як увасабленне рамантычнай захопленасці Я. Маўра жыццём, як сімвал таго, што гэты таленавіты пісьменнік сваёй творчасцю вынес беларускую дзіцячую літаратуру далека наперад, актыўна садзейнічаў яе паскоранаму развіццю.
За поспехі ў галіне літаратуры і грамадскай дзейнасці Я. Маўр узнагароджаны двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, Ордэнам «Знак Пашаны», медалямі.
У 1968 годзе яму было нададзена ганаровае званне заслужанага дзеяча культуры БССР, а ў 1972 годзе Я. Маўр першы з беларускіх дзіцячых пісьменнікаў быў адзначаны (пасмяротна) Дзяржаўнай літаратурнай прэміяй БССР.
У 1972 годдзе Дзяржаўная прэмія БССР (пасмяротна) за аповесці «Чалавек ідзе», «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Палескія рабінзоны», «ТВТ», «Шлях з цемры», раман «Амок».
Творчасць.
У 1923 годдзе Янка Маўр дэбютаваў як фельетаніст ў газеце «Советская Белоруссия» і ленінградскім часопісе «Бегемот».
У 1925 годдзе ў часопісе «Беларускі піянер» Янка Маўр надрукаваў першую навукова-фантастычную аповесць на беларускай мове «Чалавек ідзе», якая паклала пачатак фантастычнаму і прыгодніцкаму жанрам у беларускай літаратуры. Аповесць надрукаваў пад псеўданімам «Янка Маўр».
У 1926 годдзе выйшаў твор Янкі Маўра «У краіне райскай птушкі».
У 1928 годдзе выходзіць твор Янкі Маўра «Сын вады».
У 1930 годдзе выйшла аповесць «Палескія рабінзоны», якая расказвала пра прыгоды двух падлеткаў у глухім Палессі і карысталася поспехам у юных чытачоў (аповесць экранізавана ў 1935г.). Так сама апавяданне «Слёзы Тубі».
У 1934 годдзе выходзіць аповесць Янкі Маўра «ТВТ», якая атрымала першую прэмію на ўсебеларускім конкурсе дзіцячай кнігі, пасля чаго ёю зацікавіўся Максім Горкі. Па просьбе Горкага Янка Маўр перавёў аповесць на рускую мову і адаслаў яму.
У 1946 годдзе Янка Маўр напісаў апавяданне «Завошта?», у аснову якога лёг рэальны трагічны факт – гібель жонкі і сына пісьменніка Міхася Лынькова.
На працягу 1946-1948 гг. Янка Маўр сумесна з Пятром Рунцом займаўся зборам і рэдагаваннем успамінаў беларускіх дзяцей аб вайне для кнігі «Ніколі не забудзем», якая выйшла з прадмовай Якуба Коласа. Выдадзеная кніга атрымала высокую ацэнку не толькі ў Беларусі, але і за яе межамі.
У 1948 годдзе пісьменнік напісаў аўтабіяграфічную аповесць «Шлях з цемры».
У 1954 годдзе выйшла навукова-фантастычная аповесць Янкі Маўра «Фантамабіль прафесара Цылякоўскага», якая стала трэцяй яго кнігай, напісанай у жанры сацыяльнай утопіі.
Творы Янкі Маўра пераведзены на рускую, украінскую, армянскую, таджыкскую, літоўскую, польскую і чэшскую, нямецкую і румынскую мовы. Асобныя яго творы выдадзены ў Амерыцы, Англіі, Кітаі і іншых краінах. Маўр пераклаў на беларускую мову асобныя творы Г. Х. Андэрсена, Д. Маміна-Сібірака, М. Прышвіна, А. Чэхава («Дзетвара» і «Выбраныя творы», 1954), Р. Кіплінга, М. Твэна («Прыгоды Тома Сойера», 1939 і «Прынц і жабрак», 1940), Ж. Верна («80 000 кіламетраў пад вадой», 1937), В. Гюго, А. Гайдара, В. Шклоўскага, А. Конанава.
Янка Маўр сабраў вялікую хатнюю бібліятэку, якая была адной з лепшых у даваенныя гады ў Беларусі.
Так сама убычылі свет «Аповесць будучых дзён» (1932), «Вакол свету» (1947), «Апавяданні» (1951), «Аповесці і апавяданні» (выбранае, 1954), «Аповесці і апавяданні» (1969), апавядання «Цётка Эмілія» (1954), байкі «Пекла» (1929), рамана «Амок» (1930).
Памяць
Вуліцы: вуліца Янкі Маўра (вуліца Маўра) у Мінску і Пінску.
Мінская абласная дзіцячая бібліятэка імя Янкі Маўра.
Раённая барысаўская школа імя Янкі Маўра.
З 1993 года ў Беларусі прысуджаецца прэмія імя Я. Маўра за лепшыя творы для дзяцей.
У 2013 годзе РУП «Беларускі відэацэнтр» зняў дакументальны фільм пра жыццё і творчасць пісьменніка «Янка Маўр. Капітан дзіцячых мараў».
На кніжнай паліцы:
 Маўр, Я. Збор твораў: у 2 т.: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Маўр. — Мінск : Дзяржаўнае выдавецтва БССР, Рэдакцыя дзіцячай і юнацкай літаратуры, 1960. – Т.2 : Шлях з цемры. – 626 с.
Аснову другога тома складаюць дзве кнігі аўтабіяграфічнай аповесці «Шлях цемры», у якіх разказваецца аб гадах дзяцінства пісьменніка, аб тым, як ён «праходзіў навуку» ў пачатковай школе і рамесным вучылішчы.Чытач знойдзе тут таксама вядомыя аповесці «ТВТ» і «Палескія рабінзоны», апавяданні на розныя тэмы.Заканчваецца том сатырычнай антырэлігійнай казкай «Падарожжа ў пекла». |
 Маўр, Я. Збор твораў: у 4 т.: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Маўр. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1975―1976.
Том другі. Амок: раман, апавяданні. – Мінск: Мастацкая літаратура, 1975. – 408 с. Раман «Амок» пра паўстанне яванскага народа супраць галандскіх каланізатараў у 1926 годдзе, а таксама цыкл апавяданняў пра жыццё працоўных у капіталістычных і каланіяльных краінах, пра іх барацьбу за сацыяльнае і нацыянальнае вызваленне, за мір – і склалі другі том чатырохтомнага збору твораў. |
 Маўр, Я. Выбраныя творы / Янка Маўр. — Мінск : Беларуская навука, 2016. — 603 с., [4] л. іл. — (Беларускі кнігазбор. Мастацкая літаратура).
У кнігу ўвайшлі найбольш цікавыя яго аповесці, а таксама апавяданні, артыкулы на розныя тэмы, лісты. Таксама ўспаміны пра пісьменніка. |
 Маўр, Я. Бунт звяроў. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2016. – 248 с. – (Бібліятэка выбраных твораў).
У кнігу ўвайшлі папулярныя аповесці і апавяданні для дзяцей і падлеткаў. Героі прыгодніцкай аповесці «ТВТ» стварылі таямнічаю суполку з мэтай палепшыць навакольны свет і дапамагчы суседзям. Прага да творчасці і любоў да працы робяць для дзяцей займальнай гульнёй.У аповесці «У краіне райскай птушкі» Янка Маўр апавядае пра далёкі экзатычны востраў Новая Гвінея, пра барацьбу мясцовага насельніцтва супраць каланізатараў. |
 Маўр, Я. Палескія рабінзоны : аповесць, апавяданні / Янка Маўр ; укладальнік А. В. Спрынчан. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2014. — 277 с.
У кнігу патрыярха беларускай літаратуры Янкі Маўра увайшлі найбольш папулярныя прыгодніцкія аповесці «Палескія рабінзоны», а таксама наілепшыя апавяданні «Багіра», «Слёзы Тубі», «Незвычайная прынада», «Максімка» і інш. |
 Маўр, Я. Палескія рабінзоны : аповесці : для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту / Янка Маўр. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2006. – 213 с.
У кнігу выдатнага беларускага пісьменніка Я. Маўра увайшлі наібольш папулярная прыгодніцкая аповесць «Палескія рабінзоны», а таксама навукова-фантастычная аповесць «Чалавек ідзе». |
 Маўр, Я. Пелескія рабінзоны: Аповесць / Пасляслоўе М. Яфімавай. – Мінск: Народная асвета, 1978. – 144 с. – (Школьная бібліятэка).
«Палескія рабінзоны» — захапляючая аповесць аб прыгодах двух адважных юнакоў, якія шмат цікавага сустрэлі на сваім шляху ў час падарожжа ранняй вясной па пушчах Палесся. Цэлы месяц Мірон і Віктар жылі амаль у першабытных умовах: здабывалі агонь, хадзілі з голымі рукамі на паляванне, рабілі гліняныя гаршкі і каменныя прылады, а напаследак з вялікай рызыкай для жыцця хлопцы высачылі і дапаглі затрымаць бандытаў-дыверсантаў.Вучні з захапленнем прачытаюць гэту аповесць і зацікавяцца рамантыкай прыгод герояў. |
 Маўр, Я. Палескія рабінзоны: аповесці: для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту / Янка Маўр. — Мінск : Юнацтва, 1993. — 432 с. — (Бібліятэка прыгод і фантастыкі).
У кнігу старэйшага беларускага пісьменніка Янкі Маўра ўвайшлі чатыры папулярныя прыгодніцкія аповесці. Аповесць «Палескія рабінзоны» ўжо даўно пастаўлена юнымі чытачамі ў ліку самых любімых сваіх твораў. Акрамя яе ў кнігу ўвайшлі аповесці «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Фантамабіль прафесара Цылякоўскага». |
 Маўр, Я. Слёзы Тубі: аповесці, апавяданні: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Маўр. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2008. — 286, [2] с. — (Бібліятэка школьніка).
У кнігу выдатнага беларускага пісьменніка Я. Маўра (1883—1971) увайшлі папулярныя аповесці «У краіне райскай птушкі», «Сын вады» і цудоўныя апавяданні «Слёзы Тубі», «Незвычайная прынада», «Шчасце» і інш. |
 Маўр, Я. ТВТ : аповесці / Янка Маўр ; мастак К. П. Шаранговіч. — Mінск : Юнацтва, 1997. — 336 с. : іл.
3 героямі кніг родапачынальніка прыгодніцкага і наву-кова-пазнавальнага жанру ў беларускай прозе Янкі Маўра заўсёды цікава і прыемна знаёміцца. У сваіх творах пісьменнік стварыў яркія чалавечыя характары, у якіх на першым плане — гуманізм, высакароднасць, мужнасць. Не можа не зацікавіць школьнікаў прыгодніцкая аповесць «ТВТ», дзе асноўныя дзеючыя асобы — члены Таварыства ваяўнічых тэхнікаў. Яны аб’явілі вайну няўменню: усё для сябе робім самі і гатовы дапамагчы іншым.У кнігу ўключаны таксама аповесці «Сын вады» і «У краіне райскай птушкі». |
 Маўр, Я. У краіне райскай птушкі: Аповесці, апавяданні / Мастак У. М. Аніська. – Мінск: Юнацтва, 2000. – 382 с.
У кнігу ўвайшлі найбольш папулярныя прыгодніцкія аповесці «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Палескія рабінзоны», навукова-фантастычная аповесць «Чалавек ідзе» і апавяданні. |
 Маўр, Я. У краіне райскай птушкі : аповесці / Янка Маўр ; [мастак В. I. Валынец]. — Мінск : Юнацтва, 1983. — 208 с. : іл. – (Бібліятэка прыгод і фантастыкі).
У кнігу ўвайшлі дзве прыгодніцкія аповесці вядомага беларускага пісьменніка Янкі Маўра «У краіне райскай птушкі» і «Сын вады». У іх расказваецца пра жыццё і барацьбу народаў Акіяніі і Паўднёвай Амерыкі. |
 Маўр, Я. Чалавек ідзе : аповесці і апавяданні / Янка Маўр ; [аўтар прадмовы А. Я. Якімовіч ; мастак Ю. Э. Калядэнка]. — Мінск : Юнацтва, 1989. — 268 с. : іл. – (Школьная бібліятэка).
У форме цікавай экскурсіі ў глыб вякоў напісана першая аповесць Я. Маўра «Чалавек ідзе». Аўтар зазірнуў у глыбіні вякоў, звярнуўся да жыцця першабытнага чалавека на той стадыі яго развіцця, калі той толькі станавіўся на ногі. У аснову сюжэта аповесці пакладзены сам працэс развіцця чалавека – пакутлівы і драматычны, напоўнены барацьбой за сваё жыццё і з самім сабой, шлях працяглага і маруднага накаплення не толькі вопыту практычнага, але і духоўнага.Аповесць «Чалавек ідзе» начарціла, такім чынам, тую тэндэнцыю спалучэння пазнавальнасці і прыгод, якую Я. Маўр разгарнуў у наступных сваіх аповесцях. |
| На русском языке |
 Мавр, Я. Сын воды. Полесские робинзоны. ТВТ : повести / Янка Мавр ; [перевод с белоруского В. Жиженко [и др.] ; художник Ю. К. Зайцев]. — Минск : Юнацтва, 1986. – 300 с., 4 л. ил.
Теме борьбы с колонизаторами за свободу и счастье угнетенного народа посвящены страницы повести «Сын воды».Повесть «Полесские робинзоны» также пользуется большой популярностью у юных читателей. Особенно привлекательны образы Мирона и Виктора, которые помогли взрослым обезвредить опасную шайку бандитов.Популярная пионерская повесть «ТВТ» тематически перекликается с полюбившейся детворе повестью А. Гайдара «Тимур и его команда». В повести нет каких-либо необычайных приключений, но читается она юными читателями с большим интересом. |
| Літаратурна-крытычныя і метадычныя матэрыялы |
 Гурэвіч, Э. С. Янка Маўр : нарыс жыцця і творчасці / Э. С. Гурэвіч ; рэдактар П. К. Дзюбайла ; прадмова 3. У. Драздовай. – 2-е выданне, дапоўненнае. — Мінск : Беларуская навука, 2004. — 150 с.
Упершыню выданне выйшла ў 1983 г.У кнізе прасочваецца жыццёвы і творчы шлях класіка беларускай дзіцячай літаратуры, раскрываецца своеасаблівасць яго твораў, іх месца ў агульналітаратурным працэсе, а таксама роля і значэнне пісьменніка ў развіцці беларускай літаратуры.Разлічана на літаратуразнаўцаў, студэнтаў, настаўнікаў сярэдніх школ і ўсіх, хто цікавіцца праблемамі дзіцячай і юнацкай літаратуры. |
 Янка Маўр. Наш вечны рабінзон : штрыхі да партрэта / [укладанне М. Міцкевіч]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2018. — 126, [1] с., [24] л. іл.. — (Жыццё знакамітых людзей Беларусі).
У кнізе «Янка Маўр. Наш вечны рабінзон» змешчаны ўспаміны блізкіх і род-ных, калег па пяры вядомага дзіцячага пісьменніка Янкі Маўра. Гэтыя залацінкі памяці дапамагаюць больш глыбока раскрыць творчую асобу аўтара, шматграннасць яго таленту. Выданне адрасавана шырокай чытацкай аўдыторыі. |
 Алесь Мінскі. Янка Маўр: Бацька беларускай дзіцячай літаратуры. – Мінск: Харвест, 2015. – 64 с.
Янка Маўр шырока вядомы беларускi пiсьменнiк i перакладчык, аўтар выдатных лiтаратурных твораў для дзяцей и моладзi. Аўтар першых на Беларусi прыгоднiцкiх, навукова-пазнавальных i навукова-фантастычных аповесцяў, заснавальнiк беларускай дзiцячай лiтаратуры. |