Baciль Xoмчaнкa

Xoмчaнкa Baciль Фёдapaвiч (1919-1992) – беларускі пісьменнік.

Baciль Фёдapaвiч Xoмчaнкa нapaдзiўcя ў cялянcкaй cям’i.

У 1935 годдзе cкoнчыў cямiгoдкy ў мяcтэчкy Бялынкaвiчы Kacцюкoвiцкaгa paёнa.

У 1936 годдзе  пacтyпiў y Miнcкi xiмiкa-тэxнaлaгiчны тэxнiкyм, вyчыўcя нa paбфaкy пpы БДУ.

У 1937, y чac вyчoбы нa 4-м кypce БДУ, быў бecпaдcтaўнa pэпpэcipaвaны i acyджaны нa 4 гaды пaзбaўлeння вoлi.

Kaлi пaчaлacя Bялiкaя Aйчыннaя вaйнa, дoбpaaxвoтнiкaм пaйшoў нa фpoнт.

Пpaйшoў y cклaдзe cвaёй чacцi Pyмынiю, Beнгpыю, Югacлaвiю. Baйнy cкoнчыў y Aўcтpыi.

У 1944 г. быў накіраваны ў ваенна-пяхотнае вучылішча, пасля заканчэння прызначаны камандзірам мінамётнага ўзвода.

У 1947 г. паступіў у Ваенна-юрыдычную акадэмію ў Маскве.

З 1951 па снежань 1968 г. служыў суддзёй ваенных трыбуналаў у Савецкай арміі.

Рэабілітаваны Вярхоўным Судом БССР у 1969 г.

У 1972-85 г. — загадчык рэдакцыі прозы выдавецтва «Мастацкая літаратура».

З 1985 г. на творчай рабоце.

Член Саюза пісьменнікаў БССР з 1960 г.

Узнaгapoджaны 2 opдэнaмi Aйчыннaй вaйны 2-й cтyпeнi, мeдaлямi, Гaнapoвaй гpaмaтaй Bяpxoўнaгa Caвeтa БCCP.  

Творчасць

Пicaў нa бeлapycкaй i pycкaй мoвax. 

У 1934 y гaзeцe «Пiянep Бeлapyci» нaдpyкaвaны пepшы вepш Baciля Xoмчaнкi «Бyдзeм мы пiлoтaмi».

У 1937 y чacoпice «Icкpы Iльiчa» надрукавана першае нeвялiкae aпaвядaннe «Пapтызaн Maкciм». 

Дa лiтapaтypнaй твopчacцi B. Xoмчaнкa вяpнyўcя ў 1954, кaлi aпyблiкaвaў вa ўлaдзiмipcкiм лiтapaтypным aльмaнaxy aпaвядaннe «Aнicaў бop».

Першыя кнігі апавяданняў выйшлі ва Уладзіміры на рускай мове — «Куда исчез гриб» (1957), «Жаворонок» (1958), «Рассказы» (1959). Пісаў пераважна для дзяцей. У Мінску на беларускай мове выдаў зборнікі апавяданняў «Наша вячэра» (1959), «Рукавіцы генерала Даватара» (1960), «Аднойчы майскім днём» (1962), «Суседзі» (1962), «Чырвоны мак» (1964), «Верны рыцар» (1965), «Тваё чэснае слова» (1965), «Зімовы дождж» (1968), «Сустрэча з цудам» (1969), «Паляванне на львоў» (гумарэскі, 1970), «Цёплая зямля» (1971), «Я ўжо вялікі» (1972), «Уначы пад сонцам» (1974), «Паклон» (1976), «Лёгкая рука» (гумарэскі, апавяданні, 1979), аповесці «Чырвоныя хвалі» (1968), «Я прынёс вам радасць» (1981). Аповесць «Пры апазнанні — затрымаць» (1983) пра жыццёвы і творчы шлях Ф. Багушэвіча. Аўтар кніг аповесцей і апавяданняў «Бацькава шабля» (1982), «Чэкістам стала вядома» (1985), «Стрэл у акно» (1988) і рамана «Вяртанне ў агонь» (1978). У кнізе аповесцей і апавяданняў «Цар — зэк Сямён Івашкін» (1992) адлюстраваны падзеі перыяду рэпрэсій.

Пicaў пepaвaжнa для дзяцeй i юнaцтвa. У зaймaльнaй i дacтyпнaй фopмe пicьмeннiк pacкaзвaў пpa caмыя paзнacтaйныя з’явы жыцця, пpыpoды, пaдзei вaйны, выxoўвaючы ў чытaчoў любoў i пaвaгy дa poднaй зямлi, Paдзiмы, aйчыннaй гicтopыi, пoдзвiгy бaцькoў y Bялiкaй Aйчыннaй вaйнe.

Аўтар сцэнарыяў мастацкага фільма «Ветразі майго дзяцінства» (пастаўлены ў 1982) і тэлевізійнага  «Незнаемая песня» (пастаўлены ў 1983). Пераклаў на беларускую мову казку Р. Кіплінга «Чаму ў слоніка доўгі нос» (1974). Творы Хомчанкі перакладаліся на літоўскую, рускую, украінскую, іншыя мовы. З 1990 член Рады СП Беларусі; узначальваў Камісію СП па вяртанні спадчыны рэпрэсаваных пісьменнікаў. У апошнія гады жыцця пісаў апавяданні і аповесці, у якіх звярнуўся да падзей перыяду сталінскіх рэпрэсій.

На кніжнай паліцы

Хомчанка, В. Выбраныя творы: у 2 т. / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1979.

Хомчанка, В. Выбраныя творы / Васіль Хомчанка. Т. 1 : Аповесць, апавяданні. — 461, [2] с., [1] л. партр.

Васіль Хомчанка праслужыў у арміі і на флоце каля трыццаці год. Асноўнай тэмай сваіх твораў пісьменнік абраў гераізм савецкіх воінаў і маракоў у грамадзянскую і Вялікую Айчынную войны.У першым томе аповесць «Чырвоныя хвалі» расказвае пра барацьбу з контррэвалюцыйнымі бандамі ў Беларусі.Апавяданні «Каця», «Дом-карабель», «Аднойчы майскім днём» і іншыя прысвечаны тэме Вялікый Айчыннай войны.

Хомчанка, В. Выбраныя творы / Васіль Хомчанка. Т. 2 : Апавяданні, гумарэскі. — 573, [1] с.

У другім томе змешчаны апавяданні пра Вялікую Айчынную войну, будні воінаў Савецкай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту, а таксама творы, прысвечаныя працаўнікам горада і вёскі, мужнасці работнікаў правасуддзя ў барацьбе са злачыннасцю і іншыя. Заключае кнігу раздзел «Весела пра сур’ёзнае», у якім змешчаны гумарэскі і гумарыстычныя апавяданні.
Хомчанка, В. Апельсін : апавяданні : [для малодшага школьнага ўзросту] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2020. — 29, [2] с. — (Я люблю чытаць)

Ці ўмееце вы дзяліць яблык і апельсін? Які малюнак найлепшы? Што адбудзецца, калі вы выратуеце мухамор?На гэтыя і іншыя пытанні вы атрымаеце адказы ў кнізе цудоўнага пісьменніка Васіля Хомчанкі.
Хомчанка, В. Выбранае : [апавяданні] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1975. — 316, [3] с., [1] л. партр. — (Бібліятэка беларускай прозы).

У кнізе змешчаны лепшыя апавяданні, напісаныя В. Хомчанкам за дваццаць год. Аўтар працяглы час служыў у Савецкай Арміі, удзельнічаў у Вялікай Айчаннай вайне, таму шмат твораў прысвечана вайсковаму жыццю, паказу гераізму нашых воінаў у барацьбе за Перамогу. 
Хомчанка, В. Вяртанне ў агонь : раман / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1978. — 318, [1] с.

Адстаўны контр-адмірал Клімоўскі прыязджае на Поўнач, дзе амаль палову жыцця аддаў службе на флоце.У часы выйны ён пасылаў у варожы тыл дэсантныя групы і атрады. Адна такая група, у якой быў  і яго пляменнік Вадзім, з задання не вярнулася. Ацалеў толькі матрос Матвейцаў, цяпер капітан першага рангу.Аб перажытым, аб тым, як жылі, змагаліся, гінулі і перамаглі адважныя маракі, і расказваецца ў рамане.
Хомчанка, В. Паклон : апавяданні / Васіль Хомчанка. — Мінск : Народная асвета, 1976. — 142, [2] с., [1] л. партр. — (Школьная бібліятэка).

У апавяданнях пісьменнік расказвае аб жыцці і дзейнасці Уладзіміра Ільіча Леніна, аб клопатах, турботах, пошуках і радасцях дарослых і дзяцей.
Хомчанка, В. Пры апазнанні ― затрымаць : аповесць : [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2007. — 332, [2] с. — (Бібліятэка школьніка).

Кніга вядомага беларускага пісьменніка В. Хомчанкі прысвечана паэту-дэмакрату Ф. К. Багушэвічу (1840—1900). Доўгі час паэт працаваў следчым, прысяжным павераным. Раскрываючы характар Ф. К. Багушэвіча, іншых герояў аповесці, аўтар у цікавым дэтэктыўным плане паказвае развіццё рэвалюцыйнага руху, барацьбу народнікаў, пачатак творчай дзейнасці паэта.
Хомчанка, В. Стрэл у акно: аповесці і апавяданні / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1988. — 284, [2] с.

Аповесць «Вярнуцца жывымі» — пра апошнія дні вайны ў Аўстрыйскіх Альпах. Усе разумеюць, што вось-вось фашысты капітуліруюць, але яшчэ ідуць баі. Некому наканавана застацца жывым, а нехта загіне… У аснове аповесці «Стрэл у акно» накладзена гісторыя расследавання па справе фашысцкага карніка, які працуе лекарам у санаторыі. Гераіня аповесці,  якую ён у вайну хацеў забіць,  пазнае карніка і хоча з ім расправіцца. Апавяданні прысвечаны мінулым дням вайны і сучаснасці.
Хомчанка, В. Уначы пад сонцам : апавяданні : [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1974. — 158, [2] с.

Гэтае апавяданне – пра мужнасць і подзвігі воінаў Савецкай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту ў гады Вялікай Айчыннай вайны, пра мірныя будні сённяшніх ваенных маракоў, салдат і афіцэраў, пра дружбу і цікавыя справы піянераў і школьнікаў.
Хомчанка, В. Цар ― зэк Сямён Івашкін : аповесці, апавяданні / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1992. — 301, [2] с.

У кнізе дзве аповесці і апавяданні, аснаваныя на дакументальных і аўтабіяграфічных фактах. Аўтар у трыццаць сёмым годзе быў рэпрэсіраваны і чатыры гады адбываў пакаранне ў лагерах. Затым ваяваў, а пасля вайны працяглы час працаваў ваенным суддзёй.Аповесць «Цар — зэк Сямён Івашкін», якая дала назву кнізе, пра лагерныя пакуты нявінных і сумленных людзей.

Аповесць «Крэсла з гербам і розныя крымінальныя гісторыі» таксама прысвечана ахвярам сталінскага тэрору. Яна складаецца з асобных навел, у аснове якіх рэальныя гісторыі, да якіх аўтар меў дачыненне па службе ў судовых органах.
Хомчанка, В. Чэкістам стала вядома : аповесць, апавяданні / Васіль Хомчанка. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. — 302, [2] с.

З мандатам Саўнаркома ў 1920 г. прыехаў у Беларусь вучоны Сарокін. Яму даручана ўзяць на ўлік гістарычныя і культурныя каштоўнасці. Яго дзейнасці і трагічнай гібелі прасвечана аповесць «Аблава».Апавяданні «Чатыры стрэлы на заводскім двары», «Удзельнікі і сведкі» пабудаваны на матэрыялах следства ЧК па справе эсэркі Каплан, якая страляла ў Леніна.Іншыя апавяданні прысвечаны грамадзянскай і Айчыннай войнам.
Хомчанка, В. Чырвоныя хвалі : аповесць : [для сярэдняга і старэйшага ўзросту] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Беларусь, 1968. — 154, [1] с.

Аповесць расказвае пра цяжкі, трывожны і гераічны час, час станаўлення Савецкай улады на Беларусі. У цэнтры яе – лёс падлетка-сіраты Сцёпкі, сям’ю якому замянілі чэкісты і рэўкомаўцы.
Хомчанка, В. Чырвоныя ягады: Апавяданні: [Для мал. шк. узросту] / Васіль Хомчанка. — Мн. : Юнацтва, 1999. — 430, [1] с., [1] л. партр. — (Школьная бібліятэка).

Зборнiк вядомага беларускага пiсьменнiка Васiля Хомчанкi склалi апавяданнi, прасякнутыя дабрынёй, шчырасцю i спагадай. Творы выклiчуць вялiкую цiкавасць i задавальненне юнага чытача ад сустрэч з сапраудным мастацтвам.
Хомчанка, В. Я прынёс вам радасць : аповесць : [для старэйшага школьнага ўзросту] / Васіль Хомчанка. — Мінск : Юнацтва, 1981. — 238, [1] с.

Пятнаццацігадовыя… Першыя радасці і засмучэнні, першае каханне… Менавіта ў гэтым узросце пачынае мужнець чалавек, вызначаецца яго грамадзянскі характар.

Падзеі ў аповесці адбываюцца ў маленькім гарадку з багатым гістарычным мінулым. Сюды прыязджаюць археолагі, тут і сустракаюцца ўсе героі. Юныя Косцік і Юля, Нэля і Гена, Марык і Леў таксама ўключаюцца ў агульную справу. Не ўсё ў іх гладка і проста. Сучасны горад і акселерацыя з усімі яе выдаткамі не абмінаюць ніводнага з падлеткаў.
На русском языке
Хомчнко,  В. Красные волны : повесть : [для среднего и старшего школьного возраста] / Василь Хомченко. — Минск : Мастацкая літаратура, 1973. — 158, [1] с.

В повести рассказывается о трудном, тревожном и героическом времени, времени становления Советской власти в Белоруссии. В центре ее — судьба подростка-сироты Степки, семью которому заменили чекисты и ревкомовцы.