Аркадзь Куляшоў 

Аркадзь Куляшоў — паэт, перакладчык, сцэнарыст, грамадскі дзеяч.
Народны паэт Беларусі (1968). Заслужаны работнік культуры УССР (1973). Лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР (1946, 1949), Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1970), прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1968).

Куляшоў Аркадзь Аляксандравіч нарадзіўся 6.02.1914 г. у вёсцы Саматэвічы Клімавіцкага павету Магілёўскай губерніі, цяпер Касцюковіцкага раёна Магілёўскай вобласці.

З 1921 г. А. Куляшоў вучыўся ў Саматэвіцкай сямігодцы.

А. Куляшоў — выпускнік Саматэвіцкай сямігодкі. 1928 г.

У 1928 годзе паступіў у Мсціслаўскі педагагічны тэхнікум.

У 1931 годзе перайшоў на першы курс літаратурнага факультэта Беларускага вышэйшага педагагічнага інстытута.

У 1930 г. ён пераехаў у Мінск, дзе працягваў вучобу на літаратурным факультэце Мінскага педагагічнага інстытута (1931-1933гг).

У 1934 годзе працаваў у газеце «Чырвоная змена» і на Беларускім радыё.

У 1934  годзе стаў членам Саюза пісьменнікаў СССР.

У 1936 годзе пачаў працаваць літкансультантам у кабінеце маладога аўтара пры Саюзе пісьменнікаў БССР.

У 1941 годзе стаў членам ВКП(б).

У чэрвені 1941 года А. Куляшоў пакінуў разбураны фашысцкай бамбардзіроўкай, ахоплены пажарам Мінск. Пешшу ён дайшоў да Оршы, затым на цягніку дабраўся да Калініна і там уступіў у Чырвоную Армію. Пад Ноўгарадам закончыў ваенна-палітычнае вучылішча.

А. Куляшоў на Бранскім фронце. 1943 г.

У 1941-1943 гг. працаваў на фронце ў армейскай газеце «Знамя Советов».

А. Куляшоў у вайсковай газеце.

У 1943-1945 гг. працаваў у Беларускім штабе партызанскага руху.

У 1945-1946 гг. рэдактар газеты «Літаратура і мастацтва».

У 1946 годзе быў прызначаны начальнікам сцэнарнага аддзела.

А. Куляшоў — лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР. Мінск, 1946 г.

У 1946 годзе увайшоў у кіраўніцтва адноўленай пасля вайны шахматна-шашачнай секцыі пры спорткамітэце БССР, быў вялікім аматарам шахмат.

А. Куляшоў — удзельнік Рэспубліканскага шахматнага турніра. Мінск, 1952 г.

У 1947-1978 гг. абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР.

А. Куляшоў і А. Твардоўскі.
г. Мінск, 1949 г.

У 1958-1967 гг. быў прызначаны галоўным рэдактарам кінастудыі «Беларусьфільм».

Быў сааўтарам сцэнарыяў фільмаў «Чырвонае лісце» (з А. Кучарам, пастаўлены ў 1958), «Першыя выпрабаванні» (па трылогіі Якуба Коласа «На ростанях», з М. Лужаніным, пастаўлены ў 1960—1961) і «Запомнім гэты дзень» (з М. Лужаніным, пастаўлены ў 1967).

У 1961 годзе ў складзе дэлегацыі БССР удзельнічаў у рабоце XVI сесіі Генеральнай Асамблеі ААН у Нью-Ёрку.

У 1968 годзе стаў народным паэтам Беларусі.

А. Куляшоў. 1972 г.
Давід Кугульцінаў, Аркадзь Куляшоў, Пімен Панчанка. 1973 г.
А. Куляшоў з Максімам Танкам. 1975 г.

З 1974 г. персанальны пенсіянер рэспубліканскага значэння. Працаваў Аркадзь Аляксандравіч да апошняга. Не стала А. Куляшова 4 лютага 1978 года ў нясвіжскім санаторыі, пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

Творчасць

Першы верш надрукаваў у 1926 годзе ў клімавіцкай акруговай газеце «Наш працаўнік». У рэспубліканскім друку першыя вершы з’явіліся ў 1927 годзе ў часопісе «Чырвоны сейбіт».

У 14-гадовым узросце Аркадзь Куляшоў напісаў свой хрэстаматыйны верш «Алеся» («Бывай, абуджаная сэрцам, дарагая»),

Выйшлі кнігі паэзіі «Росквіт зямлі» (1930), «Па песню, па сонца!..» (1932), «Медзі дождж» (1932), паэмы «Аманал» (1933), «Гарбун» (1935), зборнікі «Мы жывём на граніцы» (1938), «Радзіме і правадыру» (1938), «У зялёнай дуброве» (1940), «Добры чалавек» (1941). У нізцы вершаў «Сонечнае заўтра» (1931) –  узбагачэнне лірызму, спалучэнне ўзнёсласці з жывымі малюнкамі жыцця. Паэма «У зялёнай дуброве» (1938) узнаўляла ў народна-песенным ключы атмасферу згуртаванасці і таварыскасці людзей.

У паэмах «Баранаў Васіль» (1937), «Хлопцы апошняй вайны» (1940), цыкле «Юнацкі свет» (1939-1940) глыбокі роздум пра лёс маладога пакалення, якое ўвайшло ў жыццё ў 1930-я гады, пафас патрыятызму і інтэрнацыяналізму, узмацненне гераічнага пачатку, тэмы міру і бяспекі Радзімы.

Праграмным творам цыкла стаў верш «Мая Бесядзь» (1940). Паэма і вершы склалі кнігу «Сцяг брыгады», (Масква, 1943).

Затым надрукаваны «Прыгоды цымбал» (1945), зборнікі «На сотай вярсце» (1945), «Вершы» (1946), «Паэмы» (1947), «Выбраныя вершы і паэмы» (1948), «Камуністы» (1949), паэмы «Простыя людзі» (1949), «Выбраныя творы» (1947, 1951), паэма «Новае рэчышча» (1951, на рускай мове апублікавана ў зборніку «Коммунисты», 1949), «Вершы і паэмы» (1954, 1966), «Граніца» (1954), паэма «Грозная пушча» (1956, 3-е дапрацаванае выданне ў 1963), «Новая кніга» (1964), «Сасна і бяроза» (1970), паэма «Далёка да акіяна» (1972), «Мая Бесядзь» (1973). Постаць К. Каліноўскага прыцягнула ўвагу А. Куляшова ў паэме «Хамуціус», (1975). Пазней выйшлі паэмы «Хуткасць» (1976), «Крылы» (1985), «Профілі» (1987), зборнік вершаў і паэм «Маналог» (1989).

А. Куляшоў вядомы ў беларускай літаратуры як выдатны перакладчык. У яго перакладах выйшлі раман Г. Эрыксана «Валацужная Амерыка» (1932), паэма А. Пушкіна «Цыганы» (1937) і раман у вершах «Яўген Анегін» (1949), паэма А. Парніса «Казанне пра Белаяніса» (1959), «Выбраная паэзія» М. Лермантава (1969), паэма «Энеіда» І. Катлярэўскага (1969), «Спеў аб Гаяваце» Г. Лангфела (1969), зборнік вершаў К. Куліева «Кніга зямлі» (1974), «Выбранае» С. Ясеніна (з Р. Барадуліным, 1976), асобныя творы Т. Шаўчэнкі, У. Маякоўскага, А. Твардоўскага, М. Ісакоўскага, А. Пракоф’ева, М. Рыльскага, А. Малышкі, М. Нагнібеды, Р. Гамзатава і інш.

Узнагароды

У 1942 годзе атрымаў медаль «За баявыя заслугі», узнагароджаны дзвюма ордэнамі Леніна, ордэнам Чырвонага Сцяга, дзвюма ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга і медалямі.

Сталінская прэмія першай ступені за паэму «Сцяг брыгады» (1946), Сталінская прэмія другой ступені за паэму «Новае рэчышча» (1949), літаратурная прэмія Ленінскага камсамола Беларусі (1968), Дзяржаўная прэмія БССР імя Янкі Купалы (1970)  за пераклады вершаў Міхаіла Лермантава, «Энэіды» Івана Катлярэўскага, «Песні пра Гаявату» Генры Лангфэла.

Памяць

Імя Куляшова носяць вуліцы ў Мінску і Магілёве. Працуе Літаратурны музей Аркадзя Куляшова.

У 1978 годзе імя Аркадзя Куляшова была прысвоена Магілёўскаму дзяржаўнаму педагагічнаму інстытуту. У 1979 годзе згодна пастановы Саюза пісьменнікаў Беларусі заснавана Літаратурная прэмія імя Аркадзя Куляшова за творы паэзіі і драматургіі.

На кніжнай паліцы

 

Куляшоў, А. Збор твораў: у 4 т. / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Беларусь, друк 1966-1967 

Куляшоў, А. Збор твораў / Аркадзь Куляшоў. [Т.] 4 : Пераклады. – 1967. – 438, [1] с.

У чацьвертым томе змешчаны пераклады з кніг А. Пушкіна, М. Лермантава, М. Ісакоўскага, Т. Шаўчэнкі, А. Малышкі, М. Нагнібяды, Г. Камянецкага, І. Харыка.
Куляшоў, А. Збор твораў: у 5 т. / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1974-1977

Куляшоў, А. Збор твораў / Аркадзь Куляшоў. Т. 1 : Вершы, [1927-1970 гг.]. – 1974. – 526, [1] с., [1] л. партр.

Паэзія Аркадзя Куляшова заўсёды вылучалася актуальнасцю, глыбокім лірызмам, філасофскім роздумам і высокім грамадзянскім пафасам. Кнігі яго выдаваліся на многіх мовах народаў СССР і ў іншых краінах.Першы том выдання збору твораў народнага паэта складаюць вершы, напісаныя ім з 1927 па 1970 год, а таксама выбраныя пераклады з класічнай і сачаснай лірыкі розных паэтаў.
Куляшоў, А. Збор твораў. У 5 т. / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1975.

Творчая спадчына Аркадзя Куляшова з гадамі не старэе, а набывае новую сілу і прывабнасць. Яго вершы і паэмы – адзін з самых каштоўных скарбаў нашай літаратуры. Паэзія А. Куляшова – гэта ўсхваляваны маналог пра людзей, якія ва ўпартым змаганні з варожымі абставінамі застаюцца непераможнымі духоўна. У яго творах назаўсёды засталіся жыць вобразы лепшых сыноў нашага народа – жывая памяць пра гераічнае мінулае.
Куляшоў, А. Выбраныя творы / Аркадзь Куляшоў : [укладанне і прадмова В. Куляшовай]. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2009. – 205 c. – (Школьная бібліятэка).

Паэзія Аркадзя Куляшова (1914-1978) – гэта вечная захопленасць жыццём і творчае гарэнне, яркасць пачуццяў, нястомнае напружанне душы і думкі, пазнанне сябе і людзей.У кнігу ўвайшло найлепшае з творчай спадчыны паэта, паэмы «Цунамі», «Варшаўскі шлях». 
Куляшоў, А. Выбраныя творы / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Беларуская навука, 2020. – 635 с., [4] л. іл. – (Беларускі кнігазбор. Мастацкая літаратура).

У кнізе сабрана ўсё самае значнае, што выйшла з-пад пяра народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова (1914-1978), ні з кім не параўнаная лірыка ў аўтара эпічных паэм. Зацікавіць чытача і шматгадовае ліставанне Аркадзя Куляшова з яго рускім сябрам – выдатным паэтам Аляксандрам Твардоўскім.
Куляшоў, А. Вершы і паэмы / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Дзяржаўнае вучэбна-педагагічнае выдавецтва БССР, 1954. – 138, [2] с., [1] л. партр. – (Школьная бібліятэка).

Вершы і паэмы: «Сцяг брыгады»; «Простыя людзі»; «Толькі ўперад». 
Куляшоў, А. Граніца: аповесць у вершах / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Дзяржаўнае выдавецтва БССР, 1954. – 105, [1] с.

Падзеі, якія ляглі ў аснову аповесці «Граніца», – «справы мінулыя, перадваенныя справы, пройдзены шлях наш», падзеі трыццатых гадоў, гадоў юнацтва і маленства лірычнага героя, вобраз якога створаны А.Куляшовым ў папярэдніх рэчах – у вершах і паэмах, напісаных да 1953 года.

«Граніца» – аповесць у вершах. Законы гэтага жанру абавязваюць пісьменніка, быць можа, да больш запаволенага, аднак і да больш грунтоўнага аповяду. «Граніца» – грунтоўны аповед пра тое, што і як здарылася ў адным з памежных раёнаў Беларусі летам 1931 года.
Куляшоў, А. Грозная пушча : вершаваная хроніка / Аркадзь Куляшоў. – 3-е выданне, дапрацаванае. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1963. – 206 с.

У гэтай вершаванай хроніцы знайшлі адбітак прыкметы свойго часу, рысы савецкага ідэалагічнага мыслення.
Куляшоў, А. Крылы : лірыка 1927-1977 / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. – 271 с. : іл.

Кніга народнага паэта Беларусі, лаўрэата Дзяржаўных прэмій СССР і БССР, класіка беларускай літаратуры Аркадзя Куляшова (1914-1978) выдаецца да 70-годдзя паэта. Перакладзены на многія мовы народаў нашай краіны і народаў свету, Аркадзь Куляшоў стаў паўпрэдам нашай роднай паэзіі.
Куляшоў, А. Мая Бесядзь : лірыка / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1973. – 175 с. – (Бібліятэка беларускай паэзіі).

Кніга выбранай лірыкі Аркадзя Куляшова «Мая Бесядзь», якая выдаецца ў серыі «Бібліятэка беларускай паэзіі», – яркая творчая біяграфія аўтара з яго светапоглядам, глыбокім асэнсаваннем жыцця, высокім паэтычным майстэрствам.
Куляшоў, А. Сасна і бяроза : кніга паэзіі / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Беларусь, 1970. – 174 с.

Кнігу паэзіі Сасна і бяроза народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова склалі вершы, напісаныя ў канцы 60-х гадоў, а таксама паэмы «Цунамі» і «Далека да акіяна». Асноўны пафас паэзіі А. Куляшова – імкненне раскрыць свет пачуццяў і думак чалавека рэвалюцыйнай эпохі.
Куляшоў, А. Сцяг брыгады: [паэма] / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Беларусь, 1970. – 237, [2] с.

Гераічнаму подзвігу нашага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны прысвяціў сваю паэму народны паэт Беларусі Аркадзь Куляшоў. На беларускай, рускай мовах.
Куляшоў, А. Хуткасць : кніга паэзіі / Аркадзь Куляшоў. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1976. – 255 с.

«Хуткасць» – кніга паэзіі выдатнага майстра пранікнёнага слова, народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова.Хуткабежнасць часу і спрадвечнасць жыцця, клопат нашага дня і незабыўныя старонкі гісторыі прасякнуты глыбокім роздумам і даверлівым лірызмам, выкрышталізаваны ў дакладных і акрыленых радках.Чытач зноў сустракаецца са сваім любімым паэтам, шчырым субяседнікам і зычлівым дарадцам.

Книги на русском языке

Кулешов, А. Избранные произведения: в 2 т.: перевод с белорусского / Аркадий Кулешов. – Москва : Художественная литература, 1968. 

Кулешов, А. Избранные произведения / Аркадий Кулешов. Т. 1 : Стихотворения и баллады. – 351 с., [1] л. портр.

В книгу вошли циклы: «Моя Беседь», «Поле боя», «Свидетельство», «На полумиллиардном километре», «Снопы», «Монолог», «Рассказы в стихах», «Из ранних книг».
Кулешов, А. Избранные произведения. В 2 т. / Аркадий Кулешов ; [составитель В. Кулешова]. – Москва : Художественная литература, 1989. Кулешов, А.

Избранные произведения / Аркадий Кулешов. Т. 1 : Стихотворения. Поэмы. – 429, [1] с., [1] л. портр.

Суровая, но человечная, кристально правдивая, огненная и нежная, напоенная всеми ароматами белорусской земли — такова поэзия А. Кулешова (1914—1978). Его имя в созвездии, где горят и светят имена Богдановича, Купалы, Коласа.

В первый том вошли стихи, созданные поэтом в 20-60-е гг.
Кулешов, А. Грозная пуща: Белорус. хроника: Авториз. пер. с белорус. / Аркадий Кулешов. – М. : Совет. писатель, 1957. – 188, [2] с.

Историко-революционная поэма «Грозная пуща»  посвящена борьбе трудящихся Западной Белоруссии за воссоединение в едином социалистическом государстве. В его лирике 1960-70-х годов углубляются философские мотивы, проявляется стремление человека к полноте жизни и её всеобъемлющему пониманию.
Кулешов, А. Скорость: стихотворения и поэмы / Аркадий Кулешов. – Минск : Мастацкая літаратура, 1978. – 206 с., [2] л. портр.

Это последняя книга, которую при жизни подготовил к изданию безвременно ушедший от нас выдающийся мастер художественного слова, народный поэт Белоруссии Аркадии Кулешов. В нее вошли две поэмы «Варшавский шлях» и «Хамутиус» а также новые стихи, написанные поэтом в последние годы жизни. Его поэзия, как всегда, отличается глубоким философским размышлением и яркой поэтической образностью.
Кулешов, А. Стихотворения. Баллады. Поэмы: перевод с белорусского / Аркадий Кулешов. – Москва : Государственное издательство художественной литературы, 1953. – 374, [1] с., [1] л. портр.

В книге поэмы: «Баранов Василий»; «В зеленой дуброве»; «Знамя бригады»; «Цимбалы»; «Дом № 24»; «Простые люди»; «Новое русло»; «Только вперед»; «Песня о славном походе».

Літаратурна-крытычныя і метадычныя матэрыялы

Бярозкін, Р. Аркадзь Куляшоў : нарыс жыцця і творчасці / Рыгор Бярозкін. – Мінск : Народная асвета, 1978. – 192 с. : іл.

У гэтай кнізе аўтар пільна прасочвае вытокі творчасці таленавітага і самабытнага беларускага паэта Аркадзя Куляшова, раскрывае пленныя творчыя пошукі, дае грунтоўны і тонкі аналіз яго паэтычных здабыткаў. У кнізе выяўляецца адзінства, цесная знітаванасць жыццёвага шляху паэта і яго творчасці, пераканаўча падаецца яго яркая індывідуальная манера і шырокі тэматычны дыяпазон.
Голуб, Т. Летапіс жыцця і творчасці Аркадзя Куляшова / Тэрэза Голуб; [рэдактар М. І. Мушынскі]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы. – Мінск : Беларуская навука, 2012. – 308 с. : іл.

Манаграфія ахоплівае розныя бакі шматграннай жыццёвай і творчай дзейнасці народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова. Сабраныя, вывучаныя і пададзеныя ў храналагічнай паслядоўнасці дакументальныя факты падмацаваны цытатамі з выступленняў, артыкулаў самога пісьмеінніка і навуковых прац даследчыкаў, з успамінаў, лістоў родных і сяброў А. Куляшова, што стварае пэўны грамадскі фон, спрыяе ўспрыняццю асобы паэта ў кантэксце часу, той гістарычнай эпохі, у якую яму давялося жыць.Пададзеныя ў «Летапісе жыцця і творчасці Аркадзя Куляшова» звесткі істотна дапаўняюць выкладзеную ў падручніках і даведніках біяграфію паэта. Гэта абумоўлівае запатрабаванасць выдання шырокай чытацкай аўдыторыяй: даследчыкамі, выкладчыкамі, студэнтамі, школьнікамі, архівістамі, тэкстолагамі, музейнымі работнікамі, выдаўцамі і інш.
Кенька, М.П. Майстэрства Аркадзя Куляшова – перакладчыка / М. П. Кенька. – Мінск : Навука і тэхніка, 1983. – 126, [2] с.

У манаграфіі ўпершыню разглядаецца перакладчыцкая дзейнасць на роднага паэта БССР Аркадзя Куляшова, прасочваецца яе сувязь з творчасцю выдатнага мастака слова. Куляшоў — перакладчык паказваецца як таленавіты майстра, чые пераклады значна ўзбагацілі беларускую культуру.
Куляшова, В. Лясному рэху праўду раскажу …: літаратуразнаўчае эсэ / Валянціна Куляшова. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1989. – 335 с., [9] л. іл., партр., факсім.

Кніга Валянціны Куляшовай – гэта і ўспаміны пра бацьку, народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова, і адначасова даследаванне яго творчасці. Кніга напісана эмацыянальна, падкупляе трапнасцю меркаванняў, здольнасцю аўтара зразумець і паказаць складанасць і шматграннасць паэтычнай натуры вядомага майстра беларускай паэзіі.
Куляшова, В. Аркадзь Куляшоў. Лясному рэху праўду раскажу…: аповесць-эсэ / Валянціна Куляшова. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2014. – 260, [2] с., [8] л. іл. – (Жыццё знакамітых людзей Беларусі).

У гэтай кнізе, назвай якой стаў крыху зменены паэтаў радок, Валянціна Куляшова распавядае пра свайго бацьку – народнага паэта Беларусі Аркадзя Куляшова. Тут і самыя яркія згадкі з яго маленства, і старонкі яго радаводу, і першае каханне, і шлях у літаратуру, і сяброўства з многімі пісьменнікамі. Аўгар уводзіць чытачоў у творчую лабараторыю паэта, паказвае, як нараджалася задума таго ці іншага твора і як яна потым ажыццяўлялася на паперы. Невыпадкова ў кнізе па- даецца так шмат вершаў паэта і ўрыўкаў з яго паэм «Сцяг брыгады», «Варшаўскі шлях», «Хамуціус».