Янка Купала — класік сусветнай і беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і сучаснай беларускай літаратурнай мовы, народны паэт Беларусі, духоўны лідэр беларускага нацыянальнага адраджэння. Выступаў як паэт, драматург, публіцыст, перакладчык, грамадскі дзеяч.
Сапраўднае імя Янкі Купалы (зарэгістраванае ў афіцыйных дакументах аб нараджэнні) — Іван Дамінікавіч Луцэвіч. Ён нарадзіўся 7 ліпеня 1882 г. у фальварку Вязынка Мінскага павета Мінскай губерні (цяпер вёска Вязынка Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці).
З дзяцінства будучага паэта цікавіў беларускі фальклор. Даволі рана ён навучыўся чытаць, імкнуўся да ведаў. Але бацькі не мелі сродкаў, каб даць сыну сістэматычную і дастаткова поўную адукацыю. Шмат чаго хлопчык спасцігаў шляхам актыўнай самаадукацыі.
У 1897-1898 гг. вучыўся ў Бяларуцкім народным вучылішчы.
З 1888 па 1890 г. вучыўся ў вандроўных настаўнікаў, займаўся ў Сенніцкім народным вучылішчы, у прыватнай падрыхтоўчай школе ў Мінску.
Пасля смерці бацькі (1902) год працаваў на гаспадарцы, потым — хатні настаўнік, пісар у судовага следчага ў Радашковічах (1903), малодшы прыказчык у памешчыка ў Сенненскім павеце Магілеўскай губерні (1904), практыкант і памочнік вінакура ў маёнтку Сёмкава пад Менскам, на бровары ў Яхімоўшчыне на Маладзечаншчыне, у маёнтку Дольны Сноў Наваградскага павета (1905-1908), супрацоўнік «Нашай нівы» і адначасова бібліятэкар бібліятэкі «Веды» Б. Л. Даніловіча (Вільня, 1908-1909).
З снежаня 1909 года па запрашэнні прафесара Браніслава Эпімах-Шыпілы Янка Купала пераязджае з Вільні ў Санкт-Пецярбург, дзе жыве звыш трох гадоў. Тут малады паэт працуе на Казённым вінзаводзе № 3, у Публічнай бібліятэцы, наведвае заняткі вячэрніх агульнаадукацыйных курсаў Аляксандра Чарняева, прымае ўдзел у рабоце Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Санкт-Пецярбургскага імператарскага ўніверсітэта.
І вельмі шмат піша, асабліва, калі летам прыязджае да матулі на Лагойшчыну, у Акопы.
У жніўні 1912 г. на хутары Смольня, каля вёскі Мікалаеўшчына, адбылася першая сустрэча Янкі Купалы з Якубам Коласам, якая паклала пачатак іх сяброўству
З 1913-1915гг. працаваў адказным сакратаром Беларускага выдавецкага таварыства ў Вільні.
З сакавіка 1914 па жнівень1915 года займаў пасаду рэдактара-выдаўца «Нашай Нівы».
З 1915- 1916гг. вучыўся ў Маскоўскім гарадскім народным універсітэце імя А. Шаняўскага (слухач гісторыка-філасофскага цыкла).
У студзені 1916 года мабілізаваны ў армію. Служыў у дарожна-будаўнічым атрадзе Варшаўскай акругі шляхоў зносін у Менску, Полацку, а таксама ў Смаленску, дзе сустрэў Кастрычніцкую рэвалюцыю.
У 1919 г. пераехаў у Менск, дзе і жыў да пачатку Вялікай Айчыннай вайны.
З 1921 года удзельнічаў у грамадскім, культурным і навуковым жыцці краіны, у тым ліку ў стварэнні Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, Інстытута беларускай культуры, рэспубліканскіх выдавецтваў, нацыянальнага тэатра.
У час Вялікай Айчыннай вайны паэт жыў у Маскве, потым у пасёлку Пячышчы каля Казані. У вершах і публіцыстычных выступленнях заклікаў да барацьбы з нямецкімі акупантамі, выказваў упэўненасць у перамозе над ворагам. Артыкулы з яго подпісам змяшчаліся ў газетах «Правда», «Известия», «Красная звезда» і інш. Купала быў членам прэзідыума Усеславянскага антыфашысцкага камітэта, удзельнічаў у грамадскіх мерапрыемствах, прысвечаных барацьбе з захопнікамі. У чэрвені 1942 г. Я. Купала прыехаў у Маскву для ўдзелу ва ўрачыстасцях з нагоды яго 60-годдзя. 28 чэрвеня ён трагічна загінуў (упаў у лесвічны пралёт з 10-га паверха) у гасцініцы «Масква» пры невысветленых абставінах.
1 ліпеня 1942 года быў пахаваны на Ваганькаўскіх могілках у Маскве.
У 1962 годзе прах Янкі Купалы быў перавезены на Радзіму і пахаваны на Вайсковых могілках у Менску.
Паэт з’яўляецца дэлегатам VІІ Усебеларускага з’езда Саветаў БССР (1925), узначальвае літаратурную суполку «Полымя», якая аб’яднала пісьменнікаў-«адраджэнцаў» (1927), абіраўся кандыдатам у сябры ЦВК БССР (1927-1929), сябрам ЦВК БССР (1929-1931, 1935-1938), дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР (з 1940 г.). Акадэмік АН БССР, АН УССР. Сябра СП СССР з 1934 г. Народны паэт БССР (1925). Узнагароджаны ордэнам Леніна. Член Беларускай акадэміі навук (1928), абраны правадзейным членам Беларускай акадэміі навук Ордэн Леніна (1939).
У 1902 г. пачынае пісаць на польскай мове. У 1903 годзе некаторыя вершы на польскай мове былі надрукаваны ў часопісе «Ziarno».
15 ліпеня 1904 года выйшаў першы беларускамоўны верш «Мая доля», які быў напісаны лацінскай мовай.
15 траўня 1905г. значная падзея ў беларускай літаратуры: у менскай рускамоўнай газеце «Северо-Западный край» публікуецца па-беларуску верш «Мужык», упершыню падпісаны псеўданімам «Я. Купала». Гэта было першае выступленне паэта ў перыядычным друку.
У 1907 годзе першая публікацыя ў беларускім друку, у газеце «Наша Ніва» верш «Касцу».
У 1908 годзе выйшла першая драматычная паэма «Адвечная песня» – складаецца з дванаццаці праяў, у якіх на падставе рэалістычнага сюжэту, але праз вобразы-сімвалы Жыцця, Долі, Голаду і Холаду, Бяды, Вясны, Лета, Восені, Зімы раскрыта жыццё мужыка ад калыскі да труны і у Санкт-Пецярбургу ў выдавецтве «Загляне сонца і ў наша аконца» выйшаў першы зборнік твораў паэта «Жалейка» (факсімільнае выданне) тыражом 4300 экз., дзе быў змешчаны верш «А хто там ідзе?», які адразу набыў статус нацыянальнага гімна. Зборнік з энтузіязмам быў успрыняты беларускай грамадскасцю.
У 1910 годзе убачыла свет драматычныя паэма «Сон на кургане» – адзін з самых таямнічых твораў Янкі Купалы – праз архетып пошукаў страчанага Раю ўвасабляе беларускі шлях да самапазнання і спасціжэння Бацькаўшчыны, зборнік вершаў «Гусляр» (1910) выдадзены ў Пецярбургу А. Грыневічам.
У чэрвені1912 года выйшла камедыя «Паўлінка» – жамчужына беларускага мастацтва. «Паўлінка» – звычайная гісторыя пра тое, як дзяўчына выбрала сабе жаніха насуперак бацькоўскай волі. У «Паўлінцы» Янка Купала ў некаторай ступені паказаў новы тып беларускай моладзі, «маладую Беларусь». Жыхары ваколіц фальварка Акопы, жыццё якіх Янка Купала добра ведаў, сталі прататыпамі дзейных асоб. Сярод купалаўскіх п’ес «Паўлінка» мае самую багатую сцэнічную гісторыю, якую паставілі 27 студзеня 1913 года ў Вільні Беларускім музычна-драматычным гуртком (рэжысёр Алесь Бурбіс). На прэм’еры прысутнічаў Янка Купала.
У 1913 годзе выдадзены зборнік «Шляхам жыцця» ў выдавецтве «Загляне сонца і ў наша ваконца» тыражом 3000 экз. і прысвечаны пецярбургскаму доктару А. П. Ярэмічу, на ўласныя сродкі якога і быў выдадзены. У творах зборніка паэт разважае пра месца чалавека на зямлі, яго лёс, моцна гучыць тэма Радзімы. Так сама напісаны рамантычныя паэмы «Бандароўна», «Магіла льва», «Яна і я».
Летам таго ж года адчуваючы патрэбу маладога беларускага тэатра ў лёгкай камедыі, Янка Купала у Акопах піша п’есу «Прымакі». Аўтар удала выкарыстоўвае традыцыйныя прыёмы народных камедый і інтермедый, з гумарам апавядае пра жыццё вясковых людзей, усміхаецца з іх заган і хібаў, стварае камічныя сітуацыі.
У верасні піша драму «Раскіданае гняздо» – асэнсаванне нацыянальнай і сямейнай трагедыі, вяршыня беларускай драматургіі. Драма была завершана ў Акопах. Гэта аўтабіяграфічны твор (Луцэвічы былі выгнаны са сваёй зямлі), падзеі якога перанесены з 1876 г. у 1905 г.
24 чэрвеня 1920 года быў наладжаны банкет з нагоды 15-годдзя літаратурнай творчасці Купалы. На ім паэт выступіў з прамовай, тэкст якой да 1988 года не быў апублікаваны.
У 1922 годзе выйшаў зборнік «Спадчына», складаецца з вершаў і паэм, напісаных у 1913–1919 гадах. Усе творы знітаваныя ідэяй адраджэння і незалежнасці Бацькаўшчыны, праблемай выбару свайго шляху на зломе гісторыі і адказнасці за гэты выбар. У ліпені тагож года убачыла свет трагікамедыя «Тутэйшыя» – адлюстраванне жыцця беларусаў у гады грамадзянскай вайны, імкненне драматурга да абуджэння нацыянальнай і чалавечай годнасці.
У 1923 годзе быў падрыхтаваны літаратуразнаўчы слоўнік «Практыка і тэорыя літаратурнага мастацтва», які ўвайшоў у серыю «Беларускай навуковай тэрміналогіі», выдадзенай Інбелкультам.
У 1924 годзе друкуе паэму «Безназоўнае», у якой усхваляе барацьбу за незалежнасць папярэдніх гадоў і заклікае не спыняць змагання, замацоўваць ужо дасягнутае і пакінуць пасля сябе цалкам вольную Беларусь.
У 1926 годзе выйшла кніга «Апавяданні вершам» (у 2 кнігах), 1927 г. паэма «Магіла льва», 1933 напісана паэма «Над ракой Арэсай». «Над ракою Арэсай» (1933), «Курган» (1987), зборнікі «Адцвітанне» (1930), «Песня будаўніцтву» (1936), «Беларусі ардэнаноснай» (1937), «Ад сэрца» (1940), «Беларускім партызанам» (вершы і артыкулы, Масква, 1942), кнігі выбраных вершаў, паэм (1930, 1935, 1936, 1946, 1947, 1948, 1952, 1958, 1967, 1970, 1972 — малафарматнае выданне, 1978, 1980, 1981, 1982 (4 выданні), 1987, 1988 (3 выданні), 1989 (2 выданні) і Зборы твораў у 6-ці (1925-1932), 3-х (1928-1932), 6-ці (1951-1954, 1961-1963), 7-мі (1972-1976) тамах. Многія вершы пакладзены на музыку. Для дзяцей неаднаразова выдаваліся вершы «Хлопчык і лётчык», «Алеся» і інш.
Творчасць Янкі Купалы заслужыла сусветнае прызнанне — пра гэта сведчыць шырокі грамадскі рэзананс, які яна атрымала ў многіх краінах свету. Творы беларускага песняра перакладзены амаль на 100 замежных моў. Толькі верш «А хто там ідзе?» перакладзены на 82 мовы народаў свету, у тым ліку на найбольш распаўсюджаныя — англійскую, арабскую, італьянскую, кітайскую, нямецкую, рускую, французскую, хіндзі, японскую і іншыя.
Пераклаў на беларускую мову «Слова аб палку Ігаравым» (прозай і вершам), міжнародны пралетарскі гімн «Інтэрнацыянал», польскі тэкст у п’есах В. Дуніна-Марцінкевіча «Ідылія» і «Залёты», лібрэта оперы «Галька» С. Манюшкі, паэму А. Пушкіна «Медны коннік», шэраг вершаў і паэм Т. Шаўчэнкі, асобныя творы М. Някрасава, І. Крылова, А. Кальцова, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі, М. Канапніцкай, Ю. Крашэўскага, У. Бранеўскага, Е. Жулаўскага, П. Панча і інш.
Імя Янкі Купалы носяць шматлікія вуліцы ў Беларусі і за мяжой, праспекты, плошчы і населены пункт. Імя Янкі Купалы маюць Нацыянальны акадэмічны тэатр у Мінску, Інстытут мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт, шэраг бібліятэк і школ.
У 1959 годзе заснавана Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы, з 1965 года — Дзяржаўная прэмія імя Янкі Купалы ў галіне літаратуры, мастацтва і выканаўчага майстэрства. Творчасць Янкі Купалы мае сусветнае прызнанне: у 1982 годзе ў Беларусі і па рашэнні ЮНЕСКА ва ўсім свеце ўрачыста святкавалася 100-годдзе з дня нараджэння народнага песняра.
Працуюць Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы ў Менску і чатыры яго філіялы: «Акопы» ў Лагойскім раёне, «Яхімоўшчына» ў Маладзечанскім раёне, Купалаўскія мемарыяльныя запаведнікі «Вязынка» ў Маладзечанскім раёне (дзе штогод праводзяцца купалаўскія святы паэзіі) і «Ляўкі» ў Аршанскім раёне.
У 1992 годзе ў гонар паэта была выпушчана манета вартасцю ў 1 рубель.
Помнікі Янку Купалу ўсталяваны ў наступных гарадах Беларусі: Мінск, Радашковічы, Вязынка, Ляўкі.
У замежжы: Ашдод (Ізраіль), Гданьск (Польшча), Масква (Расія), Пекін (Кітай), Пліска (Балгарыя), Сіянь (Кітай), Эрау-парк у Манро[en] (штат Нью-Ёрк, ЗША).
На дамах, дзе ў розны час жыў Купала, — у Вязынцы, Ляўках і Яхімоўшчыне, а таксама ў гарадах Барысаў, Капыль, Маладзечна, Мар’іна Горка, вёсках Бяларучы, Косіна, Сеніца, Старая Беліца — устаноўлены мемарыяльныя дошкі.
Прысвечаныя паэту мерыяльныя дошкі за мяжой устаноўлены у Вільнюсе, Іматры, Кіславодску, Рызе, Санкт-Пецярбургу, Браціславе, Смаленску, пасёлках Гаспра каля Ялты, Печышчы каля Казані, вёсцы Соф’іна Раменскага раёна Маскоўскай вобласці.
На кніжнай паліцы:
 Купала, Я. А хто там ідзе? : на мовах свету = And, say, who goes there? : in the languages of the world / Янка Купала; склад. : В. Рагойша, А. Ляшковіч. – Мінск : Беларуская Энцыклапедыя ім. П. Броўкі, 2018. — 203, [4] с.
Кніга аднаго верша Янкі Купалы «А хто там ідзе?» змяшчае пад сваёй вокладкай пераклады гэтага твора на 101 мову свету. Аб’яднаўшы пісьменнікаў, перакладчыкаў і проста ўлюблёных у беларускую паэзію людзей з розных кантынентаў агульнай ідэяй – данесці да сваіх суайчыннікаў сугучнасць думак беларусаў, яна сапраўды можа лічыцца інтэрнацыянальнай кнігай свету. Выданне прызначана для шырокага кола чытачоў, усіх тых, каго цікавіць Беларусь, хто хоча спазнаць душу беларускага народа і паспрабаваць знайсці адказ на пытанне: «А хто там ідзе?». |
 Купала, Я. Адвечная песня: Вершы і паэмы: Для сярэд. і ст. шк. узросту / Янка Купала. — Мн. : Выд. рэсп. унітар. прадпрыемства «Маст. літ.», 2001. — 350, [1] с. — (Школьная бібліятэка).
Паэт-прарок, ён ведаў, прадчуваў, што наперадзе ўсіх чакаюць новыя вялікія выпрабаванні, і рыхтаваў да гэтага беларускі народ, імкнуўся, узброіць яго ідэалагічна і духоўна. |
 Купала, Я. Арлянятам: вершы: [для старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Купала. — Мінск : Юнацтва, 1989. — 93, [2] с.
У зборнік увайшлі шырока вядомыя вершы класіка беларускай літаратуры, адрасаваныя моладзі. |
 Купала, Я. Вершы / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1988. — 269, [1] с., [8] л. партр., каляр. партр.
У кнігу ўключаны выбраныя вершы народнага паэта Беларусі Янкі Купалы. |
Купала, Я. Вершы, паэмы / Янка Купала. — Мінск : Народная асвета, 1966. — 382, [1] с., [1] л. партр. — (Школьная бібліятэка). Змест вершы і паэм: «Зімою», «У Піліпаўку», «Курган», «Бандароўна», «Магіла льва», «Безназоўнае», «Над ракой Арэсай», «Барысаў», «Тарасова доля». |
 Купала, Я. Выбранае / Янка Купала. – Мінск : Мастацкая лiтаратура, 1980. – 223 с.
У зборнiку адлюстраваны найбольш ярiя старонкi лiрыкi народнага паэта — Янкi Купалы. |
 Купала, Я. Выбраныя творы / Янка Купала. — Мінск : Дзяржаўнае выдавецтва БССР, Рэдакцыя мастацкай літаратуры, 1952. — 941, [1] с., [9] л. іл., партр., факсім. |
 Купала, Я. Выйдзі з сэрцам, як з паходняй!..: выбранае: [для старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Купала. — Мінск : Юнацтва, 1982. — 190, [1] с., [8] л. iл. — (Паэтычная бібліятэка).
Зборнік выбранай паэзіі народнага паэта Беларусі. |
 Купала, Я. Драматычныя творы: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Купала. — Мінск : Народная асвета, 1978. — 236, [2] с. — (Школьная бібліятэка).
У кнігу ўключаны паэмы Я. Купалы «Адвечная песня», «Сон на кургане», «На парнасе», п’есы «Паўлінка» і «Раскіданае гняздо». У гэтых творах расказваецца аб трагічным лёсе простага чалавека ў капіталістычным грамадстве, аб прабуджэнні чалавечай годнасці свядомасці вясковай моладзі, аб яе пошуках свайго месца ў жыцці. |
 Купала, Я. Жалейка / Янка Купала. — Факсімільнае выданне. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1982. — [2], 151, [1], VIII с.
Факсімільнае выданне. Першы зборнік Янкі Купалы, выдадзены ў пачатку 1908 году ў Санкт-Пецярбургу выдавецкай суполкай «Загляне сонцэ і ў нашэ ваконцэ» тыражом 4300 асобнікаў, дзе былі надрукаваныя 95 лірычных вершаў 1905—1907 гг. і паэма «Адплата кахання». У зборніку ўпершыню публікуецца праграмны верш паэта «А хто там ідзе?», які заняў асаблівае месца ў творчасці Купалы, на доўгі час стаў неафіцыйным беларускім гімнам і з’яўляецца перакладзеным на 82 мовы свету. Зборнік двойчы канфіскоўваўся царскімі ўладамі. Публікацыя «Жалейкі» адыграла надзвычайную ролю ў станаўленні беларускай літаратуры і творчага крэда яе аўтара. Літаратурны крытык Леў Клейнбарт адзначыў, што «Жалейка» выражала нацыянальны ўздым тагачаснага грамадства. |
 Купала, Я. Жыве Беларусь: вершы, артыкулы / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1993. — 476, [1] с., [7] л. іл.
Кнігу склалі творы народнага песняра, прысвечаныя Беларусі, яе шматпакутнай гісторыі. Сярод іх і такія сусветна вядомыя, як «А хто там ідзе?», «Спадчына» і інш., і малавядомыя або зусім невядомыя шырокаму чытачу вершы і артыкулы Я. Купалы. |
 Купала, Я. Збор твораў: у 5 т / Янка Купала. — Мінск : Выдавецтва АН БССР, 1952―1954. – Т. 3 : Вершы, [1911―1917]. — 1953. — 355 с., [3] л. іл., партр.
Трэці том данага выдання Збора твораў Янкі Купалы складаюць вершы, напісаныя народным паэтам Беларусі ў перыяд з 1911 года і да Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыі. |
 Купала, Я. Збор твораў: у 6 т. / Янка Купала. — Мінск : Выдавецтва АН Беларускай ССР, 1961 – 1963. — Т. 2 : Вершы і паэмы, 1908-1910 / [рэдактар В. В. Барысенка. – 460, [1] с., [3] л. іл.
Змест вершаў і паэм: «У піліпаўку», «За што?», «Уступ да паэмы», «Курган», пераклады. |
 Купала, Я. Збор твораў: у 7 т. / Янка Купала. — Мінск : Навука і тэхніка, 1973. — Т. 2 : Вершы. Пераклады, 1908―1910 — 438, [1] с., [3] л. іл. |
 Купала, Я. З кутка жаданняў : вершы, паэмы, п’есы : для сярэд. і ст. шк. узросту / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2013. – 446 с. – (Школьная бібліятэка).
У кнігу народнага паэта Беларусі Янкі Купалы (1882-1942) увайшлі вершы розных гадоў, паэмы, п’есы «Раскіданае гняздо», і «Тутэйшыя». |
 Купала, Я. З кутка жаданняў: вершы, паэмы, п’есы: для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2006. — 574, [1] с. — (Бібліятэка школьніка).
У кнігу народнага паэта Беларусі Янкі Купалы (1882-1942) увайшлі вершы розных гадоў, паэмы, п’есы «Паўлінка», «Тутэйшая». |
 Купала, Я. Лірыка / Янка Купала. – Мінск : Юнацтва, 1981. – 239 с. – (Школьная бібліятэка).
У зборнік увайшлі шырокавядомыя лірычныя вершы паэта. |
 Купала, Я. Мая малітва: вершы, паэмы / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2007. — 94, [1] с. — (Бібліятэка школьніка).
Чарговы зборнік славутага Песняра адрасаваны ўсім, хто любіць і вывучае беларускую літаратуру. |
 Купала, Я. Паўлінка : камедыя ў 2 актах / Янка Купала. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2006. – 63 с.
Камедыя завершана ў 1912 г. Упершыню выйшла асобным выданнем у 1913 г. у Пецярбургу ў выдавецтве «Загляне сонца і ў наша аконца». У цэнтры падзей — разумная, дасціпная, вострая на язык Паўлінка. Яна вольналюбівая, здольная пастаяць за сябе, за сваё каханне, ідзе ў жыццё самастойнай дарогай. |
 Купала, Я. Паўлінка ; Раскіданае гняздо: п’есы. — Мінск. : Нардная асвета, 1967. — 223 с. — (Школьная бібліятэка). |
 Купала, Я. Поўны збор твораў: у 9 т. / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1995―2003. — Т. 1 : Вершы. Пераклады, 1904―1907 / рэдактар У. В. Гніламёдаў. — 1995. — 462 с., 4 л. іл.
У першы том Збору твораў народнага паэта Беларусі Янка Купалы ўвайшлі творы перыяду 1904-1907 гг. Шмат якія творы друкуюцца ў Зборы ў першыню. |
 Купала, Я. Паэмы / Янка Купала. — Мінск : Народная асвета, 1971. — 157, [2] с., [1] л. іл. — (Школьная бібліятэка).
Паэмы Янкі Купалы — жывая старонка нашай паэзіі, сапраўдны летапіс гісторыі беларускага народа. У гэтую кніжку ўключана 6 выдатных паэм народнага паэта: «Курган», «Бандароўна», «Магіла Льва», «Безназоўнае», «Над ракою Арэсай» і «Тарасова доля». |
 Купала, Я. Паэмы. Драматычныя творы / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1989. — 494, [1] с., [8] л. каляр. iл.
Кнігу склалі паэмы і п’есы народнага песняра Беларусі Янкі Купалы. Некаторыя творы (трагікамедыя «Тутэйшыя», паэмы «Калека», «На куццю» і інш.) пасля доўгага забыцця вернуты чытачу. |
 Купала, Я. Паэмы, драматычныя творы / Янка Купала. — Мінск : Дзяржаўнае вучэбна-педагагічнае выдавецтва БССР, 1957. — 324, [2] с., [1] л. партр. |
 Купала, Я. Раскіданае гняздо: [драма ў 5 актах] / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1973. — 108, [1] с. — (Бібліятэка беларускай драматургіі).
«Раскіданае гняздо» — першая сацыяльна-псіхалагічная драма ў беларускай літаратуры.У ёй паказваецца беларускае сялянства напеярэдні і ў час рэвалюцыі 1905 года, рост рэвалюцыйнай свядомасці працоўных Беларусі, барацьба за волю і лепшую долю. |
 Купала, Я. Спадчына : [вершы ; рэпрынтнае выданне] / Янка Купала. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1992. – 221 с.
«Спадчына» — чацверты зборнік вершаў Янкі Купалы, ўпершыню выдадзены ў 1922 годзе ў Менску ў Беларускім каапэратыўна-выдавецікм таварыстве «Адраджэнне». Першы паэтычны зборнік Янкі Купалы савецкага часу на беларускай мове. Тыраж зборніку склаў 4 тысячы асобнікаў. Рукапіс быў падрыхтаваны Купалам яшчэ ў 1919 годзе. Рэпрынтнае выданне. |
 Купала, Я. Спадчына: вершы і паэмы: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Янка Купала. — Мінск : Юнацтва, 1988. — 348, [1] с., [1] л. партр.
У кнігу народнага паэта Беларусі Янкі Купалы ўвайшлі вершы і паэмы, якія даюць уяўленне аб асноўных этапах яго творчага шляху, аб ідэйным, тэматычным і жанравам багацці яго паэзіі, асаблівасцях мастацкага майстэрства. |
 Купала, Я. Тры паэмы / Янка Купала. — Мінск : Беларусь, 1972. — 77, [2] с. |
 Купала, Я. Творы / Янка Купала. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2015. — 805, [1] с. — (Залатая калекцыя беларускай літаратуры ; т. 9).
Том 9 «Залатой калекцыі беларускай літаратуры» складаюць выбраныя творы Янкі Купалы (1882–1942), напісаныя ім у розных жанрах — паэзія, драматургія, публіцыстыка. Сабраныя пад адной вокладкай, яны даюць уяўленне пра геніяльнага творцу, які, адораны ад прыроды вялікім талентам, дзякуючы засваенню народных традыцый і іх эстэтычнаму пераасэнсаванню і ўвасабленню, стаў выразнікам нацыянальнага светапогляду, а таксама прадвызначыў асновы адбудовы беларускай дзяржаўнасці, стварыў яе ідэалагему. Адрасуецца шырокаму колу чытачоў, якія цікавяцца айчынным пісьменствам. |
 Купала, Я. Тутэйшыя : трагічна-смяшлівыя сцэны ў 4-х дзеях / Янка Купала. – Мінск : Мастацкая лiтаратура, 2006. – 94 с. : іл.
Трагікамедыя “Тутэйшыя” (1922) – апошняя па часе напісання п’еса Янкі Купалы. Дыялогі, мізансцэны, драматургічны канфлікт знікнуць з ягонай творчасці, як толькі новая ява – савецкая – запануе ў Беларусі. Вось такую суму змагарскага, палітычнага і паэтычнага досведу, плёну мараў і расчараванняў, пакутлівых роздумаў пра сучаснасць і будучыню Бацькаўшчыны рэалізоўваў Купала ў абагульняльным творы – “Тутэйшыя”. |
 Купала, Я. Шляхам жыцця / Янка Купала. — Факсімільнае выд. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2012. — 264, [6] с.
Факсімільнае выданьне. У зборнік увайшлі больш за 200 вершаў, напісаных пераважна ў 1910—1913 гадох, шэраг перакладаў і некаторыя вершы з папярэдніх зборнікаў Купалы «Жалейка» і «Гусляр». Зборнік складаецца з сямі асобных раздзелаў. |
Книги на русском языке
 Купала, Я. Избранные произведения: в 2 т. / Янка Купала. — Москва : Гослитиздат, 1953. – Т. 1 : стихотворения. – 539с.
В первый том вошел критико-биографический очерк о поэте, стихотворения 1904 — 1917 гг. Второй том составили стихотворения 1918 — 1942 гг., поэмы («Никому», «Зимой», «Она и я» и др.), драматические произведения («На привале», «Извечная песня», «Павлинка» и др.). |
 Купала, Я. Стихотворения и поэмы / Янка Купала. — Минск : Мастацкая літаратура, 1979. — 318, [1] с.
Книгу народного поэта Белоруссии Янки Купалы составляют избранные стихотворения и поэмы, получившие широкое признание многомиллионного советского читателя. |
 Купала, Я. Стихотворения и поэмы: перевод с белорусского / Янка Купала. — Минск : Мастацкая літаратура, 1991. — 278, [1] с., [1] л. портр. — (Белорусская поэзия).
Книгу составили избранные стихотворения и поэмы народного поэта Белоруссии Янки Купалы (1882-1942), путь к творчеству которого открыл широкому читателю еще в начале века Максим Горький переводом стихотворения «А хто там ідзе?..». |
Літаратурна-крытычныя і метадычныя матэрыялы
 Васючэнка, П. Драматургічная спадчына Янкі Купалы: вопыт сучаснага прачытання / Пятро Васючэнка. — Мінск : Навука і тэхніка, 1994. — 171, [2] с.
Перачытваючы драматычныя паэмы і п’есы Янкі Купалы – «Адвечную песню», «Сон на кургане», «Паўлінку», «Раскіданае гняздо», «Тутэйшыя», – аўтар імкнецца адысці ад шматлікіх ацэнак, якія існавалі раней. Творчасць беларускага песняра разглядаецца ў сувязі з авангарднымі з’явамі ў еўрапейскіх літаратурах канца XIX – пачатку XX стагоддзя.Разлічана на шырокае кола чытачоў, усіх, каго цікавіць творчасць класіка беларускай літаратуры Янкі Купалы. |
 Гапава, В.І. Перачытваючы «Спадчыну» Янкі Купалы / В. І. Гапава. — Мінск : Навука і тэхніка, 1983. — 133, [2] с.
Упершыню даследуецца першая кніга «Спадчына» як арганічнае ідэйна-мастацкае адзінства, асвятляюцца некаторыя заканамернасці мастацкага мыслення паэта, яго страсныя творчыя пошукі на адказным этапе гісторыі беларускага народа. Паказана цесная ўзаемасувязь жыццёвага шляху Купалы і яго паэзіі, адзначаны цікавыя аспекты творчых сувязей з сусветнай паэтычнай класікай. У коле рамантызму разгледжаны купалаўскія пераклады драмы «Эрос і Псіха» Е. Жулаўскага, а таксама твораў польскага рэвалюцыйнага паэта У. Бранеўскага. |
 Гніламёдаў, У. В. Янка Купала : жыццё і творчасць / У. В. Гніламёдаў. — Мінск : Беларуская навука, 2002. — 238 с.
У кнізе па-новаму асвятляецца творчая спадчына Янкі Купалы – ад першых вершаў і паэм да апошніх выступленняў. Пераасэнсоўваюцца такія буйныя яго творы, як «Адвечная песня», «Сон на кургане», «Магіла льва», «Над ракой Арэсай», «Безназоўнае», «Тутэйшыя» і інш.Аўтар імкнецца пераадолець ідэалагічныя штампы, скажэнні, недагаворанасць, якія да гэтага часу перашкаджаюць зразумець сапраўднага Купалу. |
 Лойко О. Янка Купала / Олег Лойко. — Москва : Молодая гвардия, 1982. — 348, [3] с., [9] л. ил., портр., факсим. — (Жизнь замечательных людей ; вып. 13 (630).
Книга известного белорусского поэта, критика и литературоведа Олега Антоновича Лойко воссоздает жизненный и творческий путь одного из самых выдающихся представителей литературы республики, народного поэта Янки Купалы. Широко используя документальный материал, привлекая архивные источники и воспоминания современников, автор показывает неотделимость судьбы великого поэта от исторических судеб Белоруссии XX века. |
 Ляшчынская В.А. Слова ў паэзіі Янкі Купалы / В. А. Ляшчынская. — Мінск : Беларуская навука, 2004. — 270, [2] с.
У кнізе аналізуецца мова паэзіі Янкі Купалы, ужыванне слова ў кантэксце твора, адлюстраванне праз слова часу, светапогляду паэта, вызначаецца роля паэзіі беларускага песняра ў развіцці і станаўленні беларускай літаратурнай мовы, вобразна-выяўленчых сродкаў.Прызначаецца для студэнтаў, выкладчыкаў і шырокага кола чытачоў, якія цікавяцца праблемамі мовы, моўнай спадчыны беларускага песняра. |
 Навуменка І.Я. Янка Купала / І. Я. Навуменка. — Выд. 2-е, дапоўненае. — Мінск : Вышэйшая школа, 1980. — 203, [2] с., [1] л. партр.
У манаграфіі сцісла, канспектыўна разглядаецца творчасць класіка беларускай літаратуры Янкі Купалы. Аналізуюцца найбольш значныя творы паэта, паказваецца іх мастацкая вартасць, сувязь з паэтыкай фальклору, з дасягненнямі сусветнай паэзіі. Вялікая ўвага ўзяляецца праблеме ўзаемадзеяння рамантычнага і рэалістычнага стыляў у паэтычнай спадчыне Купалы на творчасць іншых беларускіх паэтаў. |
 Пуцявінамі Янкі Купалы: дакументы і матэрыялы / Акадэмія навук Беларускай ССР, Інстытут літаратуры імя Я. Купалы. — Мінск : Навука і тэхніка, 1981. — 311, [1] с., [1] л. партр.
Зборнік уключае дакументы i матэрыялы аб жыцці i дзейнасці народнага паэта Беларусі Янкі Купалы. Яны раскрываюць паходжанне паэта, паказваюць яго ўдзел у грамадскім жыцці, уплыў яго творчасці на рэвалюцыйную свядомасць беларускага народа, яго ўклад у развіццѐ шматнацыянальнай культуры Савецкай краіны. |
 Рагойша,В. Напісана рукой Купалы: архіўныя знаходкі / Вячаслаў Рагойша. — Мінск : Выдавецтва Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, 1981. — 134, [2] с.
У аснову кнігі-эсэ пра народнага паэта Беларусі Янку Купалу пакладзены невядомыя раней факты з яго біяграфіі, пісьмы, выступленні, артыкулы, творы, якія не ўвайшлі ў Зборы твораў.Разлічана на шырокае кола чытачоў. |
 Успаміны пра Янку Купалу: [да 100-годдзя з дня нараджэння / складальнікі: А. Кулакоўскі, Н. Цвірка]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1982. — 270, [1] с., [8] л. партр.
Прайшло не так многа гадоў з той пары, як у свет выйшла кніга ўспамінаў пра Янку Купалу «Такі ён быў». За апошнія гады ў друку паявілася шмат новых успамінаў, некаторыя з тых, каму пашчасціла блізка ведаць Янку Купалу, напісалі свае ўспаміны спецыяльна для гэтай кнігі, якая выпускаецца ў свет у сувязі са стагоддзям з дня нараджэння народнага паэта. |
 Шотт, И.М. Фольклор в творчестве Янки Купалы: (дореволюционный период) / И. М. Шотт. — Москва : Наука, 1968. — 189, [1] с.
В монографии на большом фактическом материале рассматривается связь поэзии Янкі Купалы с фольклором, творческое использование поэтом фольклорных мотивов, сюжетов и образов. Автором анализируются наиболее значительные поэмы Купалы, на которых особенно отчетливо сказалось влияние народного творчества: «Бондаровна», «Курган», «Сон на кургане», «Могила льва», «Извечная песня» і др. |
 Юрэвіч У. Янка Купала: нарыс жыцця і творчасці: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Уладзімір Юрэвіч. — Мінск : Народная асвета, 1983. — 206, [1] с. — (Народныя пісьменнікі БССР).
Гэтая кніга – сціслы нарыс жыцця і творчасці народнага паэта Беларусі Янкі Купалы. Аўтар прасочвае вытокі творчасці пісьменніка, разглядае самыя значныя яго творы, падрабязна спыняецца на духоўнай эвалюцыі самабытнага таленту, які развіваўся на шырокім фоне рэвалюцыйнай эпохі.Адрасуецца вучням і шырокаму колу чытачоў. |
 Янка Купала: Жыццё і творчасць: Альбом-выст. у шк. / Склад. І.С.Курбека. — 2-е выд., дап. — Мн. : Нар. асвета, 1983. — 60 с.
У альбоме, прысвечаным жыццёваму і творчаму шляху народнага паэта Беларусі Янкі Купалы, змешчаны ўспаміны і выказванні сучаснікаў, самога паэта, урыўкі з твораў, фотаздымкі. |
 Ярош, М. Р. Пясняр роднай зямлі : жыццё і творчасць Янкі Купалы / М. Р. Ярош; прадм. В. П. Жураўлёва. — 2-е выд. — Мінск : Беларуская навука, 2003. — 341 с.
У кнізе на шырокім фоне грамадскага жыцця падрабязна прасочваецца жыццёвы і творчы шлях народнага паэта Беларусі Янкі Купалы. Даследаванне грунтуецца на багатым фактычным матэрыяле, пачэрпнутым з друкаваных крыніц і архіваў, на дэталёвым аналізе купалаўскай творчасці. Паказваецца яе цесная сувязь з жыццём, рост паэтычнага майстэрства, вялікі ўплыў Купалы на творчасць іншых паэтаў, на развіццё беларускай літаратуры і культуры. |
 Янка Купала. «Мне сняцца сны аб Беларусі…» [Текст] : успаміны, эсэ, артыкулы, дакументы / [уклад. Галіны Шаблінскай]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2012. — 700, [1] с., [24] л. каляр. іл. — (Жыццё знакамітых людзей Беларусі : ЖЗЛБ).
Выдавецтва «Мастацкая літаратура» працягвае выпуск бібліяграфічных кніг у папулярнай і прэстыжнай серыі «Жыццё знакамітых людзей Беларусі». У чаргован кнізе сабраны матэрьмлы, якія раскрываюць перыпетыі жыццёвага і творчага лёсу Песняра-прарока, заснавальніка новай беларускай літаратуры, першага на-роднага паэта Беларусі Янкі Купалы. Еэта ўспаміны яго сучаснікаў: родных і блізкіх, пісьменнікаў і навукоўцаў, дзеячаў мастацтва і культуры, кіраўнікоў і простых людзей, якія сустракаліся з Янкам Купалам. У выданне таксама ўключаны некаторыя афіцыйныя дакументы, лісты, артыкулы, якія тлумачаць асаблівасці гістарычнай эпохі, у якой выпала жыць паэту. Упершыню друкуюцца тры раз-дзелы з манаграфіі першага біёграфа Янкі Купалы Льва Клейнбарта «Янка Купала. Вопыт характарыстыкі літаратурнай і біяграфічнай» (1929-1934). |